De gemeenteraadsverkiezingen, dit jaar op 16 maart jl gehouden, markeren altijd een bijzonder moment in gemeentelijke organisaties. Na de hectiek van een vertrekkend college, dat in de laatste maanden van haar zittingsperiode nog haar stempel wil drukken op de besluitvorming om zo haar politieke nalatenschap te borgen, treedt een periode van rust aan. Deze rust is echter betrekkelijk: achter de schermen wordt immers intensief gewerkt aan het nieuwe coalitieakkoord. Fracties onderhandelen en partijen gaan op zoek naar wethouders. Voor de ambtelijke organisatie vormen de maanden tot de zomer echter een relatief rustige opmaat in afwachting van wat komen gaat.

Politiek primaat en ambtelijke betrokkenheid

Hoewel de totstandkoming van het coalitieakkoord bij uitstek een politiek gebeuren is, bestaat, zeker bij vertaling van het akkoord in het college(werk)programma, vaak wel enige ruimte voor ambtelijke inbreng. Niet alleen in de vorm van een overdrachtsdocument – om onderhandelaars op vlieghoogte te brengen – maar ook om scenario’s te schetsen en mee te denken over de prioritering van bestuurlijke ambities. Het effectief benutten van deze mogelijkheden is relevant omdat in deze periode de piketpaaltjes worden geplaatst voor nieuw of te wijzigen gemeentelijk beleid. Ook voor het maatschappelijk vastgoed zijn de accenten die in deze periode worden gelegd van wezenlijk belang.

Vastgoed in het collegeprogramma?!

Het coalitieakkoord en de uitwerking in het collegewerkprogramma is natuurlijk een weerslag van actuele landelijke, regionale en plaatselijke ontwikkelingen. Ambities ten aanzien van woningbouw, duurzaamheid, inclusie en participatie zullen in elke gemeente een prominente plek krijgen. Ook de onzekerheid over de ontwikkeling van de Gemeentefondsuitkering zal haar schaduw vooruitwerpen en vragen om oplossingsrichtingen.

Het thema (maatschappelijk) vastgoed krijgt over het algemeen een wat minder prominente plek in het coalitieprogramma. Niet geheel onlogisch als vastgoed beschouwd wordt als middel om doelen te realiseren en niet als een op zichzelf staand doel. Maar ondanks dit instrumentele karakter is er veel voor te zeggen om aan het begin van de nieuwe raads- en collegeperiode ook ten aanzien van het vastgoedbeleid richting te bepalen en focus aan te brengen. Vastgoed is immers verweven met veel lokale taken en ambities. Slimme keuzes en efficiënt gebruik kunnen het verschil maken in de haalbaarheid van beoogde ontwikkelingen. En met de instandhouding van maatschappelijk vastgoed is nu eenmaal een substantieel budget gemoeid.

Speerpunten voor de nieuwe bestuursperiode

Uiteraard bepalen de lokale actualiteit en omstandigheden welke onderwerpen aandacht en prioriteit krijgen in de nieuwe periode van raad en college. Lokaal maatwerk is hier op z’n plaats. Toch zijn er onderwerpen te benoemen die voor alle gemeentelijke vastgoedportefeuilles van belang zijn en waar veel gemeenten nog een extra stap in kunnen zetten:

• Een accurate vastgoedadministratie blijft de basis om vastgoedtaken goed uit te kunnen voeren. In zo’n administratie worden zaken als contracten, lasten en baten, waarde en leegstand vastgelegd op zowel objectniveau als (deel)portefeuilleniveau. Soms is voor deze administratie een softwarepakket aangeschaft. Na de aanschaf en initiële inrichting daarvan is structureel aandacht nodig om de administratie actueel en volledig te houden.
• In tegenstelling tot grondbeleid beschikken lang niet alle gemeenten over een vastgesteld beleid voor het gebouwde vastgoed. Dat is deels te verklaren omdat er geen wettelijke verplichting geldt. Er is echter alle reden voor om kaders te hebben voor de handelwijze met de gemeentelijke vastgoedportefeuille. De omgang met de Didam-jurisprudentie, de toepassing van de wet Markt en overheid, circulair bouwen, de investeringen voor verduurzaming en de gedachten omtrent de omvang van de portefeuille: allemaal onderwerpen die gebaat zijn bij een heldere bestuurlijke koers, eenduidigheid en transparantie.
• Naast een heldere visie op de eigenaarsrol is het noodzakelijk om inzicht te hebben in de vraagzijde. Accommodatiebeleid kan hierbij een hulpmiddel zijn, net als het meten van huurderstevredenheid en het inrichten van een makelpunt om vraag en aanbod te koppelen.
• Bij gemeentelijk vastgoed gaat het niet alleen om lasten en baten van de stenen zelf maar moet het ook – of vooral – gaan over het maatschappelijk rendement. Het is wenselijk dit in beeld te brengen voor de objecten in de portefeuille.
• De informatie die uit de vastgoedadministratie, de match tussen vraag en aanbod en de analyse van maatschappelijk rendement beschikbaar is geeft waardevolle inzichten in de portefeuille en kan door college en raad als stuurinformatie gebruikt wordt. Daarvoor is een heldere vertaling nodig, in ieder geval door middel van de paragraaf kapitaalgoederen in de begroting. Met deze informatie kan de gemeenteraad onderbouwde keuzes maken ten aanzien van de omvang en samenstelling van de vastgoedportefeuille en (des)investeringen.

Wilt u meer weten over deze onderwerpen? Of brainstormen over de ondersteuning die Metafoor kan bieden bij de formulering of uitvoering van vastgoedbeleid? Of bijvoorbeeld over financiële stuurinformatie en inzicht in het maatschappelijk rendement van de vastgoedportefeuille? Bel of mail dan met Frans Krabbendam (06 – 1369 9398 of Frans.Krabbendam@Metafoor.nl) of stel uw vragen via onze Adviesdesk.