De afgelopen decennia was er vooral in het stedelijk gebied een strijd om schaarste, maar nu zien we dat er steeds meer aandacht uitgaat naar de ontwikkeling van het buitengebied. Een groot aantal opgaven vraagt om ruimtelijke inpassing en een diversiteit aan stakeholders is daarbij in meer of mindere mate betrokken. Rentmeester Bernard van Dongen ziet dat er werk aan de winkel is en zet in dit artikel de diverse ontwikkelingen voor u op een rijtje.
Diverse en complexe ontwikkelingen in het buitengebied
De ruimtelijke belangen in het buitengebied zijn divers en complex. Het gaat onder meer om:
- Natuurontwikkeling: zowel herstel als versterking van de natuur;
- Waterveiligheid en waterkwaliteit: denk hierbij aan dijkherstel en -toepassingen; Energietransitie: verduurzaming van de energiebronnen en -toepassingen;
- Klimaatverandering: het klimaat wordt grilliger, warmer, natter én droger. Het is daarom belangrijker om hier rekening mee te houden bij ruimtelijke ontwikkelingen;
- Landbouwtransitie: verduurzaming van kwantiteit naar kwaliteit; Stikstof: reductie van de N2-uitstoot in alle betrokken sectoren.
Binnen deze veelheid aan belangen moet ruimte worden gecreëerd voor concrete projecten, zoals de toepassingen van wind- en zonne-energie, de aanleg van weg- en spoorinfrastructuur, waterberging, natuurinclusieve landbouw en de uitvoering van de Bossenstrategie. En niet te vergeten: de bouw van
900.000 extra woningen in Nederland, waarvan maar een deel binnenstedelijk zal kunnen worden gerealiseerd. Tegelijkertijd is de wetgeving in beweging (bijvoorbeeld: de herziening Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en de herziening Pachtwetgeving), staan verdienmodellen onder druk en is de recreatiedruk in het buitengebied onverminderd hoog.
Het NPLG
Een belangrijke katalysator voor de ontwikkelingen in het buitengebied is het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). In juni verscheen de startnotitie van het NPLG en inmiddels is ook het Ontwikkeldocument, de Spelregels Meerjarenprogramma Transitie en de Handreiking voor gebiedsprogramma’s beschikbaar.
Met het NPLG stuurt de rijksoverheid aan op gebiedsgericht werken aan natuur, water, energie en klimaat. Het streven is om vóór 2030 de natuur ruimte te bieden voor herstel en versterking; de kwaliteit van (oppervlakte-) water en bodem moet zijn verbeterd en er moet meer worden gedaan tegen de achteruitgang van ons klimaat. Het NPLG gaat samen met provincies, waterschappen, gemeenten, maatschappelijke partners, (agrarisch) ondernemers, grondeigenaren en grondgebruikers op zoek naar oplossingen per gebied en de ruimtelijke uitdaging. Een grote uitdaging!
Gebiedspartijen doen het samen
Voor deze ruimtelijke uitdagingen staan we met elkaar ‘aan de lat’. Het woord ‘elkaar’ is in deze van groot belang. Er zal moeten worden samengewerkt tussen partijen. De verbinding moet worden gezocht om gezamenlijk tot oplossingen en een breed gedragen (gebieds)aanpak te komen. Afzonderlijk van elkaar opereren gaat deze grote vraagstukken niet oplossen.
Een voorbeeldcasus uit de dagelijkse praktijk:
Een gemeente, in dit geval de gemeente Valkenswaard, heeft de samenwerking opgezocht met het waterschap (Waterschap De Dommel) om te komen tot realisatie van 25 hectare nieuwe natuur. Met de aanleg van deze 25 hectare worden zowel belangen van de gemeente als van het waterschap gediend. De natuurontwikkeling vond plaats in het beekdal van de Keersop en daarmee is er een stevigere verbinding gerealiseerd tussen het stedelijk gebied en het buitengebied/omringende natuur. In Noord-Brabant heeft de provincie het Groen Ontwikkelfonds opgericht. Een partij die voor dit soort initiatieven subsidies beschikbaar stelt; en zo geschiedde.
De percelen in het beekdal van de Keersop waren al grotendeels eigendom van de gemeente. Tot voor kort werden ze verpacht aan agrariërs uit de omgeving. Om beekherstel van de Keersop (een project van waterschap De Dommel) mogelijk te maken, de verwachte vernatting van het gebied te kunnen herbergen en uiteindelijk een robuuster beekdal te realiseren is besloten om van de landbouwgronden natuur te maken. Daarnaast zijn, om de plannen te kunnen uitvoeren, door partijen gezamenlijk twee extra percelen aangekocht.
Door extra bossen en hoogwaardige vochtige hooilanden aan te leggen wordt het kleinschalige landschap, zoals dat er was in de 19e eeuw, hersteld. Het gebied krijgt zo niet alleen een ecologische boost maar zo wordt het ook voor de recreant en de inwoners van betreffende gemeente recreatief veel interessanter.
De rentmeester als regisseur
De rentmeester is de vastgoedadviseur voor het buitengebied. Een rentmeester (bij voorkeur: NVR) gaat aan de slag daar waar meerdere functies (landbouw, natuur, infrastructuur, energie, onroerend goed, recreatie) samengebracht moeten worden in een gebied. En hij gaat op zoek naar een duurzame oplossing bij complexe vraagstukken boven, op en in de grond. Alle bovenstaande functies vragen om ruimte en die ruimte is schaars in Nederland.
De rentmeester is bij uitstek de professional die weet te opereren in deze complexe materie. In zowel het buitengebied als op de rand tussen stad en platteland, maar zelfs ook binnenstedelijk. De rentmeester fungeert als gebiedsregisseur, verbinder en bemiddelaar tussen partijen, zodat gezamenlijk naar een oplossing wordt gezocht waar alle partijen achter kunnen staan.
Zo kan een rentmeester provincies, waterschappen, gemeentes en terreinbeherende organisaties adviseren hoe om te gaan met hun eigendommen/gronden in het kader van duurzaam grondgebruik. Of adviseren hoe efficiënt het beheer van de eigendommen wordt uitgevoerd; zowel administratief (contractvorming) als praktisch. Maar ook aan- en verkoop van landelijk vastgoed/grond behoort tot de mogelijkheden. Alles in relatie tot bovenstaande doelen.
Elk gebied is anders. De kwaliteit van natuur, water en bodem is nergens hetzelfde. Daarom verschillen de doelen per gebied. Bijvoorbeeld ten aanzien van de water- en bodemkwaliteit en stikstofuitstoot bij Natura-2000 gebieden. Een gecombineerde aanpak is hierbij nodig om de doelen te bereiken. En juist daarin kan de rentmeester (NVR) zijn rol pakken als verbinder door de juiste betrokken partijen om de tafel te krijgen.
Metafoor Vastgoed mag steeds meer (semi)overheidsorganisaties in het buitengebied tot haar klantenkring rekenen. Naast gemeenten verlenen wij adviesdiensten aan waterschappen, provincies en terreinbeherende organisaties. In de opleiding en vorming van onze adviseurs spelen wij in op de uitdagingen die in het buitengebied aan de orde van de dag zijn. Het lidmaatschap van de Nederlandse Vereniging van Rentmeesters (NVR) staat voor kwaliteit, integriteit en transparantie. Een aantal van onze adviseurs is rentmeester NVR en enkele adviseurs hebben inmiddels de rentmeestersopleiding met succes afgerond. Daarnaast hebben we veel expertise beschikbaar in onze flexibele schil van zzp’ers.
