Bekend is de situatie waarbij bewoners gebruik maken van gemeentegrond en hier door de gemeente op geattendeerd worden. Echter, deze situatie bestaat ook andersom en komt bovendien regelmatig voor. In dat geval bevat het kadastrale particuliere perceel tevens de halve weg of een deel van het gemeentelijk trottoir. Dit perceel is dus in werkelijkheid groter dan de oppervlakte waar gebruik van wordt gemaakt. Wat zijn de rechten en plichten over en weer en wat kan je tegen een degelijke situatie doen? Eerder stonden we daar al kort bij stil in een artikel. In dit artikel zal ik hier nader op ingaan.

Openbare weg in de zin van de Wegenwet

Vaak komt deze vraag bij de particulier zelf vandaan. Men constateert dit en vraagt vervolgens de gemeente wat er aan de situatie gedaan kan worden. Kan iemand zomaar zijn erfafscheiding verplaatsen naar de kadastrale grens? Of moet diegene het verkeer over de weg dulden? Daarvoor zal eerst gekeken moeten worden of de weg openbaar is in de zin van artikel 4 van de Wegenwet. In het eerste lid van deze wet is hierover het volgende opgenomen:

Een weg is openbaar:

1. wanneer hij, na het tijdstip van dertig jaren vóór het in werking treden van deze wet, gedurende dertig achtereenvolgende jaren voor een ieder toegankelijk is geweest;
2. wanneer hij, na het tijdstip van tien jaren vóór het in werking treden van deze wet, gedurende tien achtereenvolgende jaren voor een ieder toegankelijk is geweest en tevens gedurende dien tijd is onderhouden door het Rijk, een provincie, een gemeente of een waterschap;
3. wanneer de rechthebbende daaraan de bestemming van openbaren weg heeft gegeven.

Het is dus allereerst aan de gemeente om te bewijzen dat de weg gedurende 30 achtereenvolgende jaren voor een ieder toegankelijk is geweest of gedurende tien jaren voor een ieder toegankelijk en tevens onderhouden is door de gemeente. Daarvoor is niet vereist dat de gemeente structureel onderhoud pleegt aan de weg. Voldoende is dat de weg opgenomen in het gemeentelijke onderhoudsplan (of wegenlegger) en dat de gemeente vanuit dit onderhoudsplan controles verricht.

De eigenaar kan de weg ook bestemmen als openbare weg als de gemeenteraad daar medewerking toe verleend.

Gevolgen van het openbaar worden

Zodra een weg openbaar is geworden is de Wegenwet van toepassing. De eigenaar van de openbare weg zal het verkeer moeten dulden tenzij dit door de aard van de weg (bijvoorbeeld een voetpad) of wetgeving wordt beperkt. Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor het onderhoud van de weg en dient de gemeente tevens te zorgen dat de weg feitelijk openbaar blijft. Dit geldt tevens voor de bij de weg behorende berm (art. 14 lid Wegenwet).

Uitzondering

Er is een mogelijkheid om te voorkomen dat een weg openbaar wordt in de zin van de Wegenwet. Uitzondering hierop is namelijk dat men gedurende deze termijn van 10 of 30 jaren, tenminste een jaar duidelijk heeft gemaakt dat de weg slechts ter bede (met toestemming) voor een ieder toegankelijk is. Dit kenbaar maken kan men doen door het stellen van opschriften zoals bijvoorbeeld het plaatsen van een bordje met ‘eigen weg’, ‘particuliere weg’ of andere kenmerken waar duidelijk uit blijkt dat de weg alleen met toestemming van de kadastraal eigenaar mag worden betreden.

Daarnaast eindigt de openbaarheid indien de weg door het bevoegd gezag aan het openbaar verkeer is onttrokken. Dit kan enkel door een besluit van de gemeenteraad op verzoek van een belanghebbende (art. 7 t/m 9 Wegenwet).

Parkeerplaats

Tot slot nog de situatie waarbij discussie ontstaat of een parkeerplaats als openbare weg moet worden bestempeld. De vraag is dan of de parkeerplaats een algemene verkeersfunctie vervult als onderdeel van de weg. In geval van een parkeerplaats bij een supermarkt (als onderdeel van een groot parkeerterrein) en openbaar toegankelijk voor het openbaar verkeer, vervult de parkeerplaats een algemene verkeersfunctie. Dit is anders indien de parkeerplaats een functie van langsparkeren heeft en geen onderdeel vormt van de verkeersbaan of een aanvulling is op de openbare weg (ECLI:NL:RBNHO:2020:6060).

Advies

Heeft u als overheid te maken met dergelijke vragenstukken in het kader van openbare wegen? Of wordt u er door inwoners op gewezen dat u gebruik maakt van particuliere grond? En wilt u weten hoe hier mee om te gaan? Wij helpen u graag verder middels onze Adviesdesk.